Ψηφιακή Εκπαίδευση και Παρακολούθηση στην Καρδιακή Ανεπαρκεια

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Ελπίδα Κρουστάλλη,¹ Χριστίνα Φλωροπούλου,² Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος ³

1. Νοσηλεύτρια Ιατρείου Καρδιακής Ανεπάρκειας, Β’ Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Αθηνών ΄΄Κοργιαλένειο – Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.΄΄
2. Ειδικευόμενη, Συνεργάτης Ιατρείου Καρδιακής Ανεπάρκειας, Β’ Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Αθηνών ΄΄Κοργιαλένειο – Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.΄΄
3. Επιμελητής Α΄ Καρδιολογίας, Υπεύθυνος Ιατρείου Καρδιακής Ανεπάρκειας, Β’ Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Αθηνών ΄΄Κοργιαλένειο – Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.΄΄

Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί μία από τις σημαντικότερες απειλές για τη δημόσια υγεία καθώς εμφανίζεται σε σημαντικό ποσοστό  του ενήλικου πληθυσμού (άνω του 10% μεταξύ των ατόμων ηλικίας άνω των 70 ετών), παρουσιάζει υψηλή νοσηρότητα και θνητότητα και υψηλό κόστος για την αντιμετώπισή της.¹ Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια αποτελούν μια ευπαθή ομάδα πληθυσμού, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο όπου η πανδημία του ιού Covid-19 δυσχεραίνει την επικοινωνία τους με το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και η παροχή ιατρικών υπηρεσιών αρχίζει να γίνεται ολοένα και περισσότερο ψηφιακά.

Η ψηφιοποίηση του κλάδου της υγείας με τη χρήση κυρίως του ηλεκτρονικού φακέλου υγείας, (Electronic Health Records – EΗR), της ανταλλαγής πληροφοριών για την υγεία (Health Information Exchange), και της  τηλεϊατρικής² αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με το Πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» για το 2021-2027 να θέτει ως στόχο την επίσπευση του ψηφιακού μετασχηματισμού. Η χρήση του διαδικτύου για θέματα υγείας έχει αυξηθεί σημαντικά και ο τύπος του e-Ασθενή είναι πια γεγονός. Ειδικά, ο ρόλος της ψηφιακής τεχνολογίας στη διαχείριση των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια είναι σημαντικός και αφορά αρκετές πτυχές του συνδρόμου με κυριότερες την τηλε-παρακολούθηση και την τηλε-εκπαίδευση.

Η μέθοδος της τηλε-παρακολούθησης των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια έναντι της συνήθους φροντίδας φαίνεται να μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική στρατηγική παρακολούθησης βάσει κλινικής αποτελεσματικότητας και οικονομικής αποδοτικότητας.³ Μπορεί να γίνει με τη μορφή  της τηλεφωνικής επικοινωνίας από ιατρούς οι νοσηλευτές με σκοπό την καλύτερη παρακολούθηση των ασθενών στο σπίτι, την υπενθύμιση οδηγιών, τη ψυχική υποστήριξή τους ή διαδικτυακής επικοινωνίας με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, ΄΄έξυπνου΄΄ κινητού τηλεφώνου (smartphone) ή ΄΄έξυπνου΄΄ ρολογιού (smartwatch). ^4-7  Έχουν δοκιμαστεί επιτυχώς συσκευές τηλεϊατρικής ⁸  για την καθημερινή παρακολούθηση των ασθενών στο σπίτι, με εκτίμηση του βάρους, της αρτηριακής πίεσης, των καρδιακών παλμών, του κορεσμού οξυγόνου και της θερμοκρασίας τους. Με τη βοήθεια των smartwatches ο ασθενής είναι δυνατόν να εκτιμά την καρδιακή συχνότητα και την αρτηριακή πίεση και τελευταία τις διαταραχές του ρυθμού και ηλεκτροκαρδιογραφικές αλλοιώσεις με τα ευρήματα να αποστέλλονται στο θεράποντα ιατρό του και να προλαμβάνονται έτσι οι υποτροπές / απορρυθμίσεις του συνδρόμου.  Ειδικά βραχιόλια (Feel Emotion Sensor) επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση και ‘ποσοτικοποίηση’ της συναισθηματικής κατάστασης ενός ατόμου με καρδιακή ανεπάρκεια και να παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη υγείας  σε όσους το έχουν ανάγκη. ⁹

Η δομημένη τηλεπικοινωνία σχετίζεται με μείωση των επανεισαγωγών, βελτίωση της ποιότητας ζωής και της συμπεριφοράς αυτοφροντίδας.^6,7,10-13 Ο λόγος είναι ότι η συλλογή των δεδομένων και η αξιολόγηση της κλινικής  κατάστασης  των ασθενών είναι δυνατό να εντοπίζει διαταραχές προτού προκληθεί απορρύθμιση της καρδιακής ανεπάρκειας και εισαγωγή των ασθενών στο νοσοκομείο. Παρόλα αυτά, η παροχή των σύγχρονων ψηφιακών μέσων επικοινωνίας δεν πρέπει  να μειώνει τη διαπροσωπική επικοινωνία αφού πολλά από τα οφέλη της άμεσης επικοινωνίας, δύσκολα υποκαθίστανται με κάποια συσκευή.¹⁴

Σε ότι αφορά την τηλε-εκπαίδευση, είναι γνωστό ότι η θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας πέρα από ότι απαιτεί την εφαρμογή πολύπλοκων κλινικών παρεμβάσεων και θεραπευτικών αγωγών, εξαρτάται σημαντικά από την εκπαίδευση των ασθενών που έχει ως στόχο τη βελτίωση της ικανότητάς τους για αυτοφροντίδα.^15-17 Μέσω σωστά σχεδιασμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας, οι ασθενείς πρέπει να υιοθετήσουν τις νέες συνήθειες καθημερινής ζωής όσον αφορά τη φαρμακευτική αγωγή, τη διατροφή, την άσκηση, το κάπνισμα, την πρόληψη λοιμώξεων, την παρακολούθηση των συμπτωμάτων της νόσου και την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας όταν εμφανιστούν επικίνδυνα συμπτώματα.^1,15 Η τηλε-εκπαίδευση φαίνεται να μπορεί να προσφέρει πολλά στο επίπεδο της εκπαίδευσης μέσω διενέργειας διαδικτυακών εκπαιδευτικών προγραμμάτων ¹³ ή μέσω τηλεδιασκέψεων με τους ασθενείς μέσω ψηφιακών ειδικών πλατφόρμων.¹⁸ Διάφορα μοντέλα ψηφιακής εκπαίδευσης ενηλίκων έχουν δημιουργηθεί. Οι Lofvenmark¹⁹ και συνεργάτες, συμπλήρωσαν την εκπαίδευση με τη δημιουργία μιας ιστοσελίδας αλληλοϋποστήριξης των ασθενών στο σπίτι. Οι Radhakrishnan²⁰ και συνεργάτες, επίσης μελέτησαν την ανάπτυξη της χρηστικότητας ενός διαδραστικού ψηφιακού παιχνιδιού ηλεκτρονικής υγείας για ηλικιωμένους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και κατέληξαν ότι είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για τη μετάδοση γνώσεων ειδικά για συμμετέχοντες με χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης.

Προσπάθειες για ψηφιακή εκπαίδευση σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια έχουν ξεκινήσει στη χώρα μας όπως με την εφαρμογή ThessHF για smartphone ή επιτραπέζιους υπολογιστές (tablet).²¹ Πρόκειται για μία υπηρεσία τηλε-παρακολούθησης και εκπαίδευσης, ένα «προσωπικό ημερολόγιο» κάθε ασθενούς με καρδιακή ανεπάρκεια. H εφαρμογή αυτή στοχεύει στο να αποτελέσει ένα ψηφιακό βοηθό, που θα δώσει δύναμη και υπευθυνότητα στον ασθενή, ώστε να διαχειρισθεί αποτελεσματικότερα τη νόσο του.

Βασικά χαρακτηριστικά της εφαρμογής ThessHF είναι τα εξής

• Ασθενοκεντρικός χαρακτήρας -πρωταγωνιστής ο/η ασθενής
• Ειδική για ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια
• Σχεδιασμένη στο Android Studio για smartphones με λογισμικό Android
• Τρία λεπτά για την καρδιά: καθημερινή καταγραφή σωματικού βάρους, αρτηριακής πίεσης και δύσπνοιας
• Επιπλέον δυνατότητα καταγραφής: οιδημάτων κάτω άκρων, καρδιακών σφύξεων, κορεσμού οξυγόνου, διάθεσης και γλυκόζης αίματος
• Παρότρυνση για επικοινωνία με τον/τη θεράποντα ιατρό σε περίπτωση ακραίων τιμών ή μεταβολών
• Ιστορικό καταγεγραμμένων τιμών με τη μορφή πινάκων και γραφημάτων
• Εκπαιδευτικά Quiz
• Υπενθύμιση της λήψης φαρμακευτικής αγωγής
• Καταγραφή της συμμόρφωσης του/της ασθενούς με την αγωγή.

Συνοψίζοντας η ψηφιοποίηση υπηρεσιών υγείας, αναμένεται να αποτελέσει έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στο μετασχηματισμό του κλάδου της υγείας τα επόμενα χρόνια. Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες θα καταστήσουν δυνατή αυτή τη στροφή, αποφέροντας σημαντικά οφέλη στη διαχείριση των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στα εξειδικευμένα ιατρεία καρδιακής ανεπάρκειας, αλλά και στις μονάδες υγείας, μέσω της βελτίωσης της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας καθώς και αύξηση της παραγωγικότητας και μείωση του κόστους λειτουργίας τους. Απαιτείται μεγαλύτερη εξατομίκευση και υψηλότερο επίπεδο υπηρεσιών ώστε η υγειονομική περίθαλψη να είναι ανθρωποκεντρική, και οι ασθενείς-καταναλωτές να αποτελούν μέρος της «ομάδας περίθαλψής» τους. Ο επαγγελματίας υγείας, ανακαλύπτοντας και αξιοποιώντας τη σύγχρονης ψηφιακή εκπαίδευσης ενηλίκων επιτυγχάνει υψηλότερη αποτελεσματικότητα στη θεραπεία, ικανοποίηση και ποιότητα ζωής για τον ασθενή με καρδιακή ανεπάρκεια.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ponikowski P, et al. 2016 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic Heart Failure. European Heart Journal 2016, 37: 2129-2200.
2. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/gr/Documents/life-sciences-health-care/gr_health_4_0_noexp.pdf
3. Stefanoglou D. Heart failure and telemonitoring: a costeffectiveness analysis. Master Thesis submitted to the Department of Economics of the University of Piraeus in partial fulfillment of the requirements  for the degree of M.Sc. in Health Management  Piraeus, Greece, 2015.
4. Domingues F, Clausell N, Aliti G, Dominguez D, Rabelo E. Education and Telephone Monitoring by Nurses of Patients with Heart Failure: Randomized Clinical Trial. Arq Bras Cardiol 2011, 96:233-239.
5. Wang XH, Qiu JB, Ju Y, Chen GC, Yang JH, Pang JH, Zhao X. Reduction of heart failure rehospitalization using a weight management education intervention. J Cardiovasc Nurs 2014,29:528-34.
6. Tsuchihashi-Makaya M, Matsuo H, Kakinoki S, Takechi S, Kinugawa S, Tsutsui H.J-HOMECARE Investigators. Home-based disease management program to improve psychological status in patients with heart failure in Japan. Circ J 2013, 77:926-33.
7. Masterson Creber R, Patey M, Lee CS, Kuan A, Jurgens C, Riegel B. Motivational interviewing to improve self-care for patients with chronic heart failure: MITI-HF randomized controlled trial. Patient Educ Couns 2016,99:256-64.
8. Gellis ZD, Kenaley BL, Ten Have T. Integrated telehealth care for chronic illness and depression in geriatric home care patients: the Integrated Telehealth Education and Activation of Mood (I-TEAM) study. J Am Geriatr Soc 2014,62:889-95.
9. https://www.myfeel.co/feel-program
10. Koberich S, Lohrmann C, Mittag O, Dassen T. Effects of a hospital-based education programme on self-care behaviour, care dependency and quality of life in patients with heart failure – a randomised controlled trial. J Clin Nurs 2015, 24:1643–1655.
11. Wu JR, Moser DK, DeWalt DA, Rayens MK, Dracup K. Health Literacy Mediates the Relationship Between Age and Health Outcomes in Patients With Heart Failure. Circ Heart Fail 2016,9:1-19.
12. Mussi CM, Ruschel K, de Souza EN, Lopes AN, Trojahn MM, Paraboni CC, Rabelo ER. Home visit improves knowledge, self-care and adhesion in heart failure: Randomized Clinical Trial HELEN-I. Rev Lat Am Enfermagem 2013, 21:20-8.
13. Hwang R, Mandrusiak A, Morris NR, Peters R, Korczyk D, Bruning J, Russell T. Exploring patient experiences and perspectives of a heart failure telerehabilitation program: A mixed methods approach. Heart Lung 2017,46:320-327.
14. Kroustalli E, Papadopoulos C, Vasileiadis I, Karatzanos E, Nanas S. Educational interventions for patients with heart failure: a systematic review of randomized controlled trials. Health & Research Journal 2019; 5:3, 109-123
15. Yancy CW, Jessup M, Bozkurt B, Butler J, Casey DE Jr, Colvin MM, et al. 2016 ACC/AHA/HFSA Focused Update on New Pharmacological Therapy for Heart Failure: An Update of the 2013 ACCF/AHA Guideline for the Management of Heart Failure: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Failure Society of America. J Card Fail 2016, 22:659-69.
16. Wood RL, Migliore LA, Nasshan SJ, Mirghani SR, Contasti AC. Confronting Challenges in Reducing Heart Failure 30-Day Readmissions: Lessons Learned With Implications for Evidence-Based Practice. Worldviews on Evidence-Based Nursing, 2018; 1–8
17. Nadrian H, Shojafard J, Mahmoodi H, Rouhi Z, Rezaeipandari H. Cognitive determinants of self-care behaviors among patients with heart failure: A path analysis. Health Promot Perspect 2018, 8:275-282.
18. https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2019/03/13/digital-europe-programme-coreper-confirms-common-understanding-reached-with-parliament
19. Löfvenmark C, Saboonchi F, Edner M, Billing E, Mattiasso A. Evaluation of an educational programme for family members of patients living with heart failure: a randomised controlled trial. J Clin Nurs 2013,22:115-26.
20. Radhakrishnan K1, Toprac P1, O’Hair M1, Bias R1, Mackert M1, Xie B1, Kim M1, Bradley P1. Perceptions of Older Adults with Heart Failure on Playing an Interactive Digital e-Health Game (IDEG) for Learning About Heart Failure (HF): Prototype Development and Usability Testing. Stud Health Technol Inform. 2016; 225: 1026-7.
21. https://www.hcs.gr/

Πηγή Εικόνας Άρθρου:https://m.naftemporiki.gr/thumb/870818/1200/10000/0x0000000000c76ebd/1/kinito-tilefono-efarmoges-ygeia.jpg